Ορισμός
Η οστεοπόρωση είναι χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών, κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της πυκνότητας και ποιότητάς των δομικών συστατικών τους, με αποτέλεσμα αυτά με την πάροδο του χρόνου να γίνονται πιο εύθραυστα και λεπτά. Έτσι προκαλείται αυξανόμενος κίνδυνος κατάγματος (σπασίματος) των οστών, καθώς μειώνεται η ανθεκτικότητα και η ελαστικότητά τους. Η οστεοπόρωση έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις στην εποχή μας, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού αλλά και για άλλους λόγους λιγότερο μελετημένους όπως το στρες, η διατροφή και η έλλειψη άσκησης.
Κατηγορίες
- Πρωτοπαθής οστεοπόρωση όπου ανήκουν: α) Η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση δηλαδή η οστεοπόρωση που εμφανίζεται για ορμονικούς λόγους λίγο μετά την εμμηνόπαυση λόγω της προοδευτικής πτώσης των οιστρογόνων στις γυναίκες, β) Η γεροντική οστεοπόρωση που εμφανίζεται στην τρίτη ηλικία λόγω και της μειωμένης απορρόφησης ασβεστίου από το γαστρεντερικό είτε την περιορισμένη κίνηση αλλά και τη μακροχρόνια χρήση άλλων φαρμάκων γ) Η ιδιοπαθής οστεοπόρωση, που εμφανίζεται σε αγόρια και κορίτσια στην εφηβική ηλικία, αλλά και σε νεαρούς ενήλικες άνδρες και γυναίκες, και έχει σχετικά περιορισμένη χρονική διάρκεια.
- Η Δευτεροπαθής Οστεοπόρωση προκαλείται πάντοτε από συγκεκριμένη πάθηση, όπως η νόσος του Cushing από την αυξημένη έκκριση της ορμόνης που λέγεται κορτιζόλη, ο υπερπαραθυρεοειδισμός από την αυξημένη έκκριση της ορμόνης που λέγεται παραθορμόνη, ο υπερθυρεοειδισμός από την αυξημένη έκκριση της ορμόνης που λέγεται θυροξίνη είτε από υπερβολική δόση θυροξίνης στους ασθενείς με θυρεοειδοπάθεια, η υπερπρολακτιναιμία από την αυξημένη έκκριση της ορμόνης που λέγεται προλακτίνη, η μακροχρόνια χρήση κορτιζονούχων σκευασμάτων και αντιπηκτικών, δρεπανοκυτταρική αναιμία, το πολλαπλούν μυέλωμα, η παρατεταμένη ακινητοποίηση, κ.ά.
- Στους άνδρες η οστεοπόρωση είναι κυρίως λόγω ορμονικών παραγόντων όπως οι προαναφερθέντες αλλά και λόγω μειωμένης έκκρισης της ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνη περίπτωση που συναντάται στον υπογοναδισμό
Άλλοι Παράγοντες κινδύνου
- Το φύλο όπου παρατηρείται συχνότερα στις γυναίκες
- Η διατροφή όπου η αυξημένη και παρατεταμένη κατανάλωση μόνο πρωτεινών προκαλεί απώλεια ασβεστίου
- Η ηλικία της πρώτης εμμήνου ρύσης
- Καφές , τσάι, αλκοόλ
- Χρόνια αγωγή με κορτιζόνη, αντιπηκτικά και αντιεπιληπτικά
- Οικογενής προδιάθεση
- Το σωματικό βάρος και η απότομη απώλεια βάρους που δεν συνοδεύεται από κατάλληλη διατροφή
- Το κάπνισμα
- Η υπερβολική άσκηση σε νέα κορίτσια, αθλήτριες
- Η νευρογενής ανορεξία κυρίως σε κορίτσια αναπαραγωγικής ηλικίας
Συμπτώματα
Η Οστεοπόρωση τις περισσότερες φορές αποτελεί σιωπηλή νόσο και εξελίσσεται προοδευτικά για μακρό χρονικό διάστημα χωρίς κλινικές εκδηλώσεις. ‘Εχει χαρακτηριστικά λεχθεί ότι η οστεοπόρωση είναι «ο ύπουλος κλέφτης».
- Διάχυτοι, επίμονοι, ήπιας έντασης πόνοι στην πλάτη (ραχιαλγία) ή στην οσφυική χώρα (οσφυαλγία) αποτελούν τις πρώτες κλινικές εκδηλώσεις. Συχνά εκλαμβάνονται ως δήθεν “ψύξη” και δεν γίνεται διάγνωση.
- Οξέα επώδυνα επεισόδια που οφείλονται σε κατάγματα στους θωρακικούς σπονδύλους. Ο πόνος σ’ αυτές τις περιπτώσεις επεκτείνεται ζωστηροειδώς θωρακικά κατά μήκος των πλευρών, δεν βελτιώνεται με την κατάκλιση και υποχωρεί μετά 3-4 εβδομάδες.
- Οταν η πάθηση προχωρεί, οι κινήσεις της σπονδυλικής στήλης περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό και είναι επώδυνες.
- Προοδευτική παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης σε κάμψη (χαρακτηριστική κύφωση). Οδηγεί σε ελάττωση του ύψους του ατόμου που μπορεί προοδευτικά να φθάσει τα 10 ή και 20 εκ
- Αιφνίδιος πόνος στη θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της ΣΣ, κατά τη διάρκεια μιας φυσιολογικής κίνησης ή άρσης μικρού βάρους, αποτελεί την πρώτη κλινική εκδήλωση, που οδηγεί σε έλεγχο και διάγνωση της πάθησης με την αποκάλυψη ενός συμπιεστικού κατάγματος..
- Διατροχαντηρίων κατάγματα και εκείνων του αυχένος του μηριαίου, καθώς και των καταγμάτων του περιφερικού άκρου της κερκίδας ή του κεντρικού άκρου του βραχιονίου. Δεν πρέπει όμως να λησμονείται ότι σημαντικό ρόλο στην πρόκληση αυτών των καταγμάτων παίζουν οι συχνές πτώσεις στα ηλικιωμένα άτομα, λόγω της διαταραχής της ισορροπίας και της μυϊκής ασυνέργειας.
Έλεγχος-Παρακολούθηση
- Μέτρηση οστικής πυκνότητας της περιοχής της σπονδυλικής στήλης ή του ισχίου ανάλογα τον ασθενή και τις οδηγίες του ενδοκρινολόγου. Πρέπει να αναφερθεί ότι η Μέτρηση οστικής πυκνότητας δεν αποτελεί πάντα από μόνος του αξιόπιστο δείκτη του κινδύνου που έχει ο ασθενής να κάνει κάταγμα γι’ αυτο και ο ενδοκρινολόγος θα πρέπει να χρησιμοποιεί και άλλα κριτήρια
- Ακτινογραφία της σπονδυλικής στήλης ή του ισχίου ανάλογα τον ασθενή και τις οδηγίες του ενδοκρινολόγου κυρίως για την απεικόνιση ενός κατάγματος
- Μέτρηση των παραγόντων του μεταβολισμού που δείχνουν τη γρήγορη απώλεια οστικής μάζας αλλά και αυτών που συμβάλλουν στην ανακατασκευή του οστού. Αυτοί οι δείκτες μεταβολισμού στην αρχή βοηθούν τον ενδοκρινολόγο να εκτιμήσει το μεταβολισμό του οστού και τον κίνδυνο αυξημένης απώλειας οστικής μάζας, αλλά βοηθούν και στην πρόωρη εκτίμηση του κατά πόσο μια θεραπεία οστεοπόρωσης θα ωφελήσει τελικά τον ασθενή ή όχι
- Εκτίμηση της μυικής μάζας και της μυικής ισχίος του ασθενούς αφού η καλή μυική μάζα και ισχύς στέλνει ερεθίσματα αλλά και υποστηρίζει το σκελετό΄
- Παρακολούθηση του ύψους
- Εκτίμηση με μηχανή αλγόριθμου (όπως αυτός δίνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Οστεοπόρωσης-IOF για κάθε χώρα και φυλή) του κινδύνου κατάγματος (FRAX score) σε άτομα με απλή προδιάθεση, με οστεοπενία είτε με οστεοπόρωση. Πρέπει να αναφερθεί ότι η Μέτρηση οστικής πυκνότητας δεν αποτελεί πάντα από μόνος του αξιόπιστο δείκτη του κινδύνου που έχει ο ασθενής να κάνει κάταγμα αφού έχει παρατηρηθεί ασθενείς που διεγνώσθησαν με οστεοπενία να κάνουν τελικά κάταγμα ενώ άλλοι που στη μέτρηση οστικής πυκνότητας διεγνώσθησαν με οστεοπόρωση να μην εκδηλώνουν κάταγμα.
Θεραπεία
- Σωστή διατροφή και παρακολούθηση
- Κατάλληλες ασκήσεις ενδυνάμωσης της μυικής ισχύος και ερεθισμού των οστών
- Την επιλογή της κατάλληλης φαρμακευτικής θεραπείας ανάλογα με τον ασθενή αφού όλοι δεν είναι κατάλληλοι για την ίδια θεραπεία. Αξίζει να αναφερθεί ότι σε αντίθεση με τη θεραπεία σε άλλες χρόνιες νόσους, στην οστεοπόρωση η ίδια φαρμακευτική αγωγή για πολλά χρόνια στον ασθενή μπορεί ενώ αρχικά –τα πρώτα χρόνια- να έχει καλά αποτελέσματα σε βάθος χρόνου να αλλάξει το μεταβολισμό στο κόκκαλο και να επιφέρει τα αντίθετα από αυτά που περιμένουμε-άσχημα αποτελέσματα.
|
|
Ενδεικτικές εικόνες |
 |
| Μείωση οστικής πυκνότητας και διαταραχή της αρχιτεκτονικής του σπονδύλου στην οστεοπόρωση (αριστερά) σε σύγκριση με τον φυσιολογικό σπόνδυλο (δεξιά) | |
 |
| Προτεινόμενες ασκήσεις σε ασθενείς με οστεοπόρωση | |
 |
| Προτεινόμενες ασκήσεις σε ασθενείς με οστεοπόρωση |