Θυρεοειδής

Α) Γενικά

Εντοπίζεται στην πρόσθια περιοχή του τραχήλου (λαιμού), έχει βάρος περίπου 20 γραμμάρια και αποτελείται από 2 λοβούς (δεξιό και αριστερό), οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με τον ισθμό.

Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τρεις ορμόνες: 1) τη θυροξίνη ή τετραϊωδοθυρονίνη (Τ4) και 2) την τριιωδοθυρονίνη (Τ3) που ρυθμίζουν το μεταβολισμό όλων των ιστών, και 3) την καλσιτονίνη που ελαττώνει τα επίπεδα του ασβεστίου του αίματος. Η σύνθεση και η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών ρυθμίζεται από τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που παράγεται στον ενδοκρινή αδένα που λέγεται υπόφυση και βρίσκεται στον εγκέφαλο. Η TSH  με τη σειρά της εξαρτάται από την έκκριση της θυρεοεκλυτικής ορμόνης (TRH) που παράγεται στον υποθάλαμο του εγκεφάλου που είναι  το κέντρο μεταβολισμού του οργανισμού. Απαραίτητο για τη σύνθεση θυρεοειδικών ορμονών είναι το ιώδιο, το οποίο βρίσκεται συγκεντρωμένο στο θυρεοειδή.

Β) Αιτιολογία των θυρεοειδοπαθειών

Οι κυριότερες αιτίες των θυρεοειδοπαθειών είναι αυτοάνοσα νοσήματα, το άγχος –στρές της σύγχρονης ζωής, η διατροφή, η ακτινοβολία, η ραδιενέργεια, άλλα φάρμακα.

Γ) Οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα

Πρέπει να αναφερθεί ότι τα παρακάτω αναφερόμενα συμπτώματα αναγράφονται μόνο προς ενημέρωση και δεν αποτελούν απόλυτο οδηγό διάγνωσης. Όταν κάποιο είτε κάποια από αυτά τα συμπτώματα αναγνωρισθούν από τον ασθενή πρέπει να επικοινωνήσει με τον ενδοκρινολόγο που είναι ο ειδικός για να αξιολογήσει την προέλευση και την πραγματική τους αιτία. Ο ενδοκρινολόγος είναι σε θέση να αξιολογήσει συμπτώματα και επίπεδα των ορμονών στο αίμα από τα πρώιμα στάδια ακόμα και όταν τα συμπτώματα είναι ήπια και οι ορμόνες στο αίμα οριακές. Έτσι προλαμβάνονται επιδείνωση της συμπτωματολογίας και επιπλοκές της νόσου νωρίς.

1) Ανωμαλίες ανάπτυξης του θυρεοειδούς (κατά τη γέννηση κα),

2) Υπερθυρεοειδισμός

Αποτελεί διαταραχή στη λειτουργία του θυρεοειδούς. Χαρακτηρίζεται από υπερλειτουργία του θυρεοειδούς, υπερπαραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο μεταβολισμός στον οργανισμό. Συμπτώματα αποτελούν τα εξής

• απώλεια βάρους
• υπερευαισθησία στη ζέστη
• αδυναμία, κόπωση
• αυπνίες
• ταχυκαρδίες, αύξηση αρτηριακής πίεσης, κολπική μαρμαρυγή στην καρδιά
• νευρικότητα, άγχος, υπερδραστηριότητα
• αυξημένη εφίδρωση-ιδρώτες στο σώμα
• εξώφθαλμος-πρόπτωση των οφθαλμών (προς τα έξω) που μετριέται με το εξωφθαλμόμετρο
• διάρροιες
• διόγκωση του θυρεοειδούς
• δερματοπάθειες
• διαταραχές στην περίοδο της γυναίκας

Η θεραπεία στον υπερθυρεοειδισμό περιλαμβάνει τα αντιθυρεοειδικά δισκία, το ραδιενεργό Ιώδιο και την αφαίρεση του θυρεοειδούς. Η εκλογή της πιο κατάλληλης θεραπείας γίνεται από τον ενδοκρινολόγο και αυτή διαφέρει από ασθενή σε ασθενή.

Η πρόπτωση των οφθαλμών (εξώφθαλμος) απαιτεί καλή ρύθμιση των θυρεοειδικών ορμονών όταν αυτή συνοδεύεται από υπερθυρεοειδισμό (ν Graves) είτε πιο σπάνια από υποθυρεοειδισμό. Μπορεί όμως να εμφανιστεί και αρκετά χρόνια μετά τη νόσο και ενώ οι θυρεοειδικές ορμόνες είναι φυσιολογικές πλέον. Θεραπεία των κυριότερων συμπτωμάτων που προέρχονται από το μάτι όπως δακρύρροια, πόνοι, αίσθημα ξένου σώματος, αχρωματοψία (χρήση ειδικού τεστ), ”κόκκινο μάτι”, διπλωπία (τα βλέπουμε διπλά), οιδήματα «φουσκώματα» γύρω από τα μάτια, αποφασίζεται από τον ενδοκρινολόγο πάντα σε συνεργασία και με οφθαλμίατρο. Χρησιμοποιείται εξωφθαλμόμετρο για την παρακολούθηση της πορείας.

3) Υποθυρεοειδισμός.

Αποτελεί διαταραχή στη λειτουργία του θυρεοειδούς. Χαρακτηρίζεται από υπολειτουργία του θυρεοειδούς, μειωμένη παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών με αποτέλεσμα να είναι μειωμένος ο μεταβολισμός στον οργανισμό. Συμπτώματα αποτελούν τα εξής

• •αύξηση βάρους
• υπερευαισθησία στο ψύχος
• αδυναμία-κόπωση
• δυσκοιλιότητα
• ξηρό δέρμα
• δερματοπάθειες
• διαταραχές περιόδου στη γυναίκα
• διόγκωση του θυρεοειδούς
• νευρικότητα
• διαταραχές καρδιακού ρυθμού
• ζαλάδες-πονοκέφαλοι
• κατάθλιψη, ευσυγκινησία
• οιδήματα «φουσκώματα» γύρω από τα μάτια

4) Θυρεοειδίτιδες

Αποτελούν προστάδια της κύριας νόσου είτε παροδικές διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς που με την κατάλληλη παρακολούθηση μπορεί και να ιαθούν.

5) Όζοι του θυρεοειδούς-βρογχοκήλη

Σημαντικό κλινικό εύρημα της μορφολογίας του θυρεοειδούς είναι η διόγκωσή του, που ωστόσο δεν εμφανίζεται πάντα όταν υπάρχει κάποια πάθηση του αδένα. Φυσιολογικά, ο αδένας δεν ψηλαφείται, ωστόσο σημαντικές διογκώσεις μπορούν να γίνουν αντιληπτές καθώς ο αδένας ακολουθεί την κίνηση της κατάποσης και “ανεβοκατεβαίνει” μαζί με το μήλο του Αδάμ. Κάθε διόγκωσή του αναφέρεται κλινικά ως βρογχοκήλη.

Οι όζοι του θυρεοειδούς αποτελούν αυτόνομους όγκους στο θυρεοειδή. Εμφανίζονται μονήρεις (ένας μόνο) είτε πολλαπλοί. Είναι συμπαγείς είτε κυστικοί είτε μεικτοί. Έχουν την τάση να μεγαλώνουν αλλά δεν ξέρουμε εκ των προτέρων ποιοί από αυτούς θα μεγαλώσουν και πόσο. Πρέπει να παρακολουθούνται υπερηχογραφικά αλλά και με εξετάσεις αίματος αφού κάποιοι από αυτούς μπορεί να παράγουν και θυρεοειδικές ορμόνες.

Η πιθανότητα κακοήθειας ενός όζου είναι κατά περίπτωση 10-20% και εξαρτάται και από το ιστορικό. Ο πιο κατάλληλος και ακριβής τρόπος παρακολούθησης της μορφολογίας ενός όζου είναι ο υπέρηχος του θυρεοειδούς. Οι όζοι πρέπει να παρακολουθούνται υπερηχογραφικά για την πορεία εξέλιξης τους όσον αφορά το μέγεθος, το σχήμα, υπερηχογραφικά στοιχεία, αιμάτωση. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα υπερηχογραφικά στοιχεία (αιμάτωση-Doppler, σκληρότητα-ελαστογραφία,  ηχοδομή, όρια, αλλαγή μεγέθους) είτε αξιόπιστοι καρκινικοί δείκτες στο αίμα τα οποία από μόνα τους να μπορούν να αναγνωρίζουν την πιθανή κακοήθεια ενός όζου. Η παρουσία  κάποιων ύποπτων υπερηχογραφικών στοιχείων σε συνδυασμό με τα κλινικά στοιχεία και το ιατρικό ιστορικό είναι αυτά που θα οδηγήσουν τον ενδοκρινολόγο να επιλέξει ή όχι την πιο αξιόπιστη εξέταση (εκτός της ιστολογικής) που υπάρχει για αποκλεισμό πιθανής κακοήθειας που είναι η παρακέντηση του θυρεοειδούς και που θα μας αποτρέψει από ένα ανώφελο χειρουργείο. Δεν είναι όλοι οι όζοι υποψήφιοι για παρακέντηση.

Θεραπεία των όζων του θυρεοειδούς  αποτελούν η κατασταλτική αγωγή με θυροξίνη, το ραδιενεργό Ιώδιο και η αφαίρεση του θυρεοειδούς. Η θεραπεία με κατασταλτικές δόσεις θυροξίνης δεν είναι αποτελεσματική και ωφέλιμη για όλους τους όζους. Σε πρωτοδιαγνωσθέντες όζους άνω των 10 χιλιοστών θα πρέπει πρώτα να είμαστε ήσυχοι ως προς την καλοήθεια του όζου προκειμένου να μην βρεθούμε να θεραπεύουμε μάταια έναν δυνητικό καρκίνο. Υπάρχουν πολλοί όζοι που δεν υπακούν στην κατασταλτική δόση θυροξίνης  αλλά και ασθενείς στους οποίους τέτοιες υψηλές δόσεις έχουν παρενέργειες από το καρδιαγγειακό τους, τα κόκκαλά τους, την επιδείνωση ενός ψυχολογικού τους νοσήματος. Ο ενδοκρινολόγος καλείται να επιλέξει τον κατάλληλο ασθενή για μια τέτοια αγωγή με θυροξίνη αλλά και να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της κατά την πορεία της.

6) Καρκίνος του θυρεοειδούς.

Υπάρχουν τέσσερις ιστολογικοί τύποι καρκίνου θυρεοειδούς. Στη διάγνωση αφαιρείται ο θυρεοειδής και ανάλογα τα ευρήματα αποφασίζεται εάν θα δοθεί ή όχι ραδιενεργό Ιώδιο καθώς και η δόση.

Η παρακολούθηση της πορείας της νόσου (επανενεργοποίηση, μεταστάσεις) γίνεται από τον ενδοκρινολόγο και απαιτούνται το πρώτο διάστημα συχνές επισκέψεις και έλεγχοι.

Μετρήσεις στο αίμα-παρακολούθηση

Οι θυρεοειδικές ορμόνες κυκλοφορούν στον οργανισμό συνδεδεμένες με πρωτείνη (ολική Τ4 και ολική Τ3) αλλά και ένα μέρος τους  κυκλοφορεί ελεύθερη και αποτελεί το ελεύθερο κλάσμα τους (free T4, freeT3). Ανάλογα με τον ασθενή και τη νόσο ο ενδοκρινολόγος είναι σε θέση να επιλέξει να μετρηθεί η μορφή της ορμόνης που θα του δώσει την καλύτερη πληροφορία για τη διάγνωση. Τα αντισώματα του θυρεοειδούς (αντιμικροσωμιακά, αντιθυρεοσφαιρινικά, anti-TPO) αποτελούν το μετρήσιμο στο αίμα αίτιο για πολλές αυτοάνοσες παθήσεις του θυρεοειδούς αλλά δεν υπάρχουν θεραπείες για να μειωθούν τα αυξημένα επιπεδά τους και έτσι δεν χρειάζεται να μετριούνται πάντα κατά τη διάρκεια της θεραπείας

Δ) Υπέρηχος του θυρεοειδούς

Ο υπέρηχος του θυρεοειδούς  αποτελεί την πιο αξιόπιστη και λεπτομερή μέθοδο παρακολούθησης της μορφολογίας του θυρεοειδούς. Είναι αναίμακτη , μη επεμβατική μέθοδος, μικρής διάρκειας και σχετικά φθηνή.

Ε) Παρακέντηση –βιοψία του θυρεοειδούς

Αποτελεί τη μοναδική και την πιο αξιόπιστη μέθοδο (ποσοστό ακρίβειας 90-95%)για αποκλεισμό πιθανής κακοήθειας του θυρεοειδούς χωρίς να χρειάζεται χειρουργείο . Τα αποτελέσματά της αξιολογούνται από τον ενδοκρινολόγο που αποφασίζει για τα παραπέρα διαγνωστικά είτε θεραπευτικά στάδια (ιστολογική). Υπάρχουν περιπτώσεις όπου χρειάζεται δεύτερη βιοψία. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημά της είναι, πέρα από την υψηλή διαγνωστική της αξία, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις ο ασθενής αποφεύγει με ασφάλεια το χειρουργείο.

ΣΤ) Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς με τεχνήτιο

Η παλαιότερη χρήση του σπινθηρογραφήματος του θυρεοειδούς προς διερεύνηση της καλοήθειας ή μη του όζου (ψυχρός-θερμός όζος) τείνει μετά την έλευση της παρακέντησης να καταργηθεί αφού οι 9 στους 10 όζοι είναι ψυχροί και αυτό δεν σημαίνει ότι ο όζος είναι καρκίνος.  Σήμερα τα σπινθηρογραφήματα χρησιμοποιούνται για διερεύνηση της λειτουργίας του θυρεοειδούς (υπερθυρεοειδισμός, θυρεοειδίτιδες).|
|

---

Ενδεικτικές εικόνες
Βρογχοκήλη και εξώφθαλμος σε ασθενή με θυρεοειδοπάΘεια – προ και μετά θεραπείας	Δυσθυρεοειδική οφθαλμοπάθεια σε ασθενή με νόσο του θυρεοειδούς – δεξιος εξωφθαλμος
Δερματοπάθεια κνήμης σε ασθενή με νόσο του θυρεοειδούς	Δυσθυρεοειδική οφθαλμοπάθεια σε ασθενή με νόσο του θυρεοειδούς περικογχικό οίδημα “πρησμένο μάτι”
Λεύκη (αποχρωμάτωση) χεριού σε νόσο Graves	Θυρεοειδική ακροπάθεια δακτύλου και αρχόμενη καταστροφή νυχιού
Δυσθυρεοειδική οφθαλμοπάθεια σε ασθενή με νόσο του θυρεοειδούς “κοκκινο ματι”
Μέτρηση εξώφθαλμου σε δυσθυρεοειδική οφθαλμοπάθεια	Παρακέντηση θυρεοειδούς με βιοψία λεπτής βελόνης