Υπόφυση

1) Ορισμός

Η υπόφυση είναι ενδοκρινής αδένας που βρίσκεται στον  εγκέφαλο. Η υπόφυση είναι μέρος του υποθαλάμου (αδένας που βρίσκεται κεντρικότερα στον εγκέφαλο και που αποτελεί το κέντρο της επικοινωνίας των ενδοκρινών), με τον οποίο συνδέεται μέσω του μίσχου και παράγει ορμόνες με διαφορετικές δράσεις. Αποτελείται από τον οπίσθιο (νευροϋπόφυση) και τον πρόσθιο λοβό (αδενοϋπόφυση).
Η έκκριση ορμονών από την υπόφυση ελέγχεται από ουσίες που εκκρίνει ο υποθάλαμος.Από την υπόφυση εκκρίνεται μια ποικιλία ορμονών όπως η φλοιοτρόπος ορμόνη, η ωχρινοτρόπος ορμόνη, η ωοθηλακιοτρόπος ορμόνη, η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη, η αυξητική ορμόνη και η προλακτίνη. Αυτές οι ορμόνες απελευθερώνονται στη κυκλοφορία του αίματος στα αντίστοιχα όργανα στόχους.
Η υπόφυση με τη δράση των προαναφερθέντων ορμονών που παράγει συνδέει τον υποθάλαμο με τους υπόλοιπους ενδοκρινείς αδένες όπως ο θυρεοειδής, τα επινεφρίδια, οι ωοθήκες και οι όρχεις. Ο υποθάλαμος έχει αποδειχθεί ότι παράγει ορμόνες που δρούν και στο λιπώδη ιστό του σώματος, στο γαστρεντερικό (λειτουργία της όρεξης) και στους μύες (κατανάλωση ενέργειας), όπως επίσης ότι δέχεται μηνύματα μέσω ορμονών από τα όργανα αυτά.

2) Διάγνωση

Μια βλάβη στην παραγωγή ορμονών της υπόφυσης (ελλιπής είτε αυξημένη παραγωγή) έχει ως αποτέλεσμα είτε μια απευθείας επίδραση σε λειτουργίες του σώματος είτε μέσω των ενδοκρινών αδένων με τους οποίους επικοινωνεί.
Η διάγνωση δυσλειτουργίας στις ορμόνες δεν γίνεται με απλή εξέταση αίματος αφού οι φυσιολογικές τιμές νηστείας παραπλανούν αρκετές φορές. Η διάγνωση σε αρκετές περιπτώσεις απαιτεί τις κατάλληλες ενδοφλέβιες δοκιμασίες πρόκλησης της έκκρισης της ορμόνης. Γιαυτό ο ειδικός που είναι ο ενδοκρινολόγος πρέπει ανάλογα την περίπτωση να διαλέξει το κατάλληλο τεστ. Τέλος απαιτείται για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και η χρήση σωστής ακτινολογικής μεθόδου.

3) Συμπτωματολογία

Συμπτώματα-νοσήματα που προέρχονται από δυσλειτουργία της υπόφυσης είναι η γαλακτόρροια, η ακρομεγαλία, ο υποθυρεοειδισμός, παχυσαρκία κεντρικού τύπου  και υπερτρίχωση λόγω αυξημένης παραγωγής κορτιζόλης, αμηνόρροια, οι διαταραχές γονιμότητας στον άνδρα και στη γυναίκα.
Οι όγκοι της υπόφυσης είναι συνήθως καλοήθεις σε ποσοστό 90-95%. Οι καλοήθεις όγκοι της υπόφυσης μπορεί να υπερπαράγουν ορμόνες οπότε λέγονται αδενώματα, είτε να είναι ανενεργοί. Τα αδενώματα κατατάσσονται ανάλογα με την ορμόνη που υπερπαράγουν, είτε με το μέγεθός τους. Οι όγκοι της υπόφυσης ανάλογα με το μέγεθός τους  μπορούν να προκαλέσουν συμπιεστικά συμπτώματα στους γύρω ιστούς πχ κεφαλαλγίες, διαταραχές της όρασης κα.

4) Θεραπεία

Η θεραπεία των αδενωμάτων μπορεί να είναι φαρμακευτική είτε χειρουργική ανάλογα τη συμπτωματολογία του όγκου. Υπάρχουν όγκοι που απλώς παρακολούθουνται χωρίς αγωγή αλλά και αδενώματα που θεραπεύονται με φαρμακευτική αγωγή. Τέλος όταν οι όγκοι απειλούν συμπιεστικά σημαντικές λειτουργίες και δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν φαρμακευτικά τότε πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά.
|
|


Ενδεικτικές εικόνες

Γαλακτόρροια στήθους σε ασθενή με
προλακτίνωμα (αδένωμα) υπόφυσης
Μεγάλο χέρι (πάνω) σε σχέση με
φυσιολογικό (κάτω) σε όγκο υπόφυσης
που παράγει αυξητική ορμόνη
Μεγενθυμένα χαρακτηριστικά προσώπου
σε ασθενή με όγκο υπόφυσης
που παράγει αυξητική ορμόνη
Χαρακτηριστική ράβδωση σώματος
(στη μασχάλη) σε ασθενή με όγκο
υπόφυσης που προκαλεί υπερπαραγωγή
κορτιζόλης (νόσος Cushings)
Λεπτό δέρμα και χαρακτηριστικές εκχυμώσεις
σε ασθενή με όγκο υπόφυσης που
προκαλεί υπερπαραγωγή κορτιζόλης (νόσος Cushings)
Αυξημένη τριχοφϋία και πληθωρικό πρόσωπο,
αυξημένη εναπόθεση λίπους στις κλείδες
σε όγκο υπόφυσης που προκαλεί
υπερπαραγωγή κορτιζόλης (νόσος Cushings)
Παχυσαρκία, ραβδώσεις κοιλιάς
σε έφηβο με νόσο Cushings